Ponieważ człowiek wykorzystuje pszczoły od niepamiętnych czasów, pszczelarstwo ma w każdym niemalże narodzie pewne zakorzenione tradycje. Najczęstszym ich przejawem jest specyficzne, żargonowe słownictwo. Przykładów na to dostarcza zamieszczony poniżej słowniczek.

Niektóre z używanych do dziś dnia zwrotów są w gruncie rzeczy błędne lub zawierają mylne sugestie. Do takich należy np. sformułowanie - “czerwienie”. Jest ono nieprawidłowe, ponieważ sugeruje, iż matka wydaje na świat żywe larwy (czerw), co w rzeczywistości nie ma miejsca, gdyż znosi ona jajeczka, z których czerw wylęga się dopiero po trzech dniach. Myślę jednak, że błędy te już nie rażą, a językowi dodają kolorytu i podkreślają historyczne korzenie profesji.

Bezmateczność - nienormalny stan rodziny pszczelej, która z różnych przyczyn pozbawiona jest matki. Jeśli rodzina posiada jaja, lub młodziutkie larwy, wówczas będzie w stanie wyhodować sobie nową, tzw. ratunkową matkę. Jeśli nie, wówczas część młodych robotnic może zacząć składać jaja, z których czasami (około 1% szans) także możliwe jest wyhodowanie w pełni wartościowej matki.

Cicha wymiana - wymiana starej matki na nową z pominięciem etapu rójki. Wymiany tej pszczoły dokonują bez przerwy w czerwieniu, wychowując młodą matkę w obecności starej i usuwając starą dopiero wtedy, kiedy młoda zacznie czerwić.

Czerw - młodociane, niedoskonałe postaci pszczół i trutni. Pojęcie to w pszczelarstwie obejmuje wszystkie stadia rozwojowe pszczół, a więc jajo, larwę, przedpoczwarkę i poczwarkę. Wyróżnia się czerw pszczeli i trutowy. Obie te postaci występują najpierw jako czerw otwarty (jajo i larwa), a później jako czerw kryty (przedpoczwarka i poczwarka). Dodatkowo czasami można spotkać czerw garbaty. Jest to również czerw trutowy ale rozwijający się w zbyt dlań małych komórkach pszczelich.

Czerwienie matek - proces składania jaj przez matkę. Matka pszczela ma możliwość składania jaj zapłodnionych, których rozwój prowadzi do robotnic i ewentualnie młodych matek, oraz niezapłodnionych, z których powstają trutnie.

Dadan (ul dadanowski) - jeden z typów ula. Należy on do tzw. uli kombinowanych, tzn. takich, w których pojemność czynną można powiększać poziomo - dostawiając ramki z boku gniazda i pionowo stosując nadstawkę. Ule d. mają ramkę szeroko-niską, czyli taką, której wymiar poziomy większy jest od pionowego (435 x 300 mm).

Drużak - drugi z kolei, wychodzący po pierwszym, rój naturalny. Ma on jedną, lub czasami kilka młodych, nieunasienionych matek, z których później pozostaje tylko jedna, unasienia się i podejmuje czerwienie.

Dzika zabudowa - plastry woszczyny wybudowane w miejscach do tego nie przeznaczonych. Każdy ul powinien być tak zbudowany aby wszystkie przestrzenie, za, pod i między ramkami miały odpowiednie wymiary. Jeśli ramka będzie zbyt krótka, przestrzeń międzyramkowa zbyt wielka, wówczas pszczoły będą te przestrzenie zabudowywać, najczęściej woszczyną trutową.

Feromony - produkowane przez gruczoły owadów substancje lotne, wyczuwalne w niesłychanie małych ilościach i powodujące wystąpienie określonych reakcji w organizmach odbiorcy. F. są jednym z czynników zapewniających komunikowanie się osobników danego gatunku.

Gniazdo - część plastrów zajęta pod wychów czerwiu, zawierająca dodatkowo pewną ilość zapasów miodu i pyłku. Zimą obszar g. pokrywa się z przestrzenią zajmowaną przez kłąb zimowy. Plastry nie zawierające czerwiu, tak boczne jak i górne stanowią magazyny miodowe - tzw. miodnię.

Garbaty czerw - czerw trutowy z jaj złożonych przez matkę lub pszczoły trutówki do komórek pszczelich. Komórki te są zbyt małe dla trutni, więc pszczoły nadbudowują je wypukłymi wieczkami co sprawia, że sprawiają one wrażenie garbatych. Mimo to trutnie te są mniejsze od normalnych trutni ( półtrutnie) i nie są w stanie zapłodnić matki pszczelej.

Kit pszczeli (propolis) - lepka substancja używana przez pszczoły do zalepiania wszelkich szpar i nierówności w gnieŻdzie. K.p. posiada dość silne własności bakteriostatyczne i bakteriobójcze. źródłem k.p. są naturalne substancje żywicowate i woski wydzielane przez pączki roślinne, oraz zranione liście i pędy.

Kłąb zimowy - zwarta struktura przestrzenna utworzona z pszczelich ciał zgrupowanych na plastrach, w postaci której rodzina spędza zimę. Szczególnie ciasno skupione są robotnice tworzące zewnętrzną warstwę k.z.- jest to jego otoczka, chroniąca przed nadmierną utratą ciepła z luŻniej upakowanego wnętrza, gdzie znajduje się matka. Temperaturę k.z. pszczoły regulują spożywając miód i zamieniając część uzyskanej zeń energii na ciepło, tak aby temperatura wewnątrz k.z. wynosiła 20-30 C, zaś w otoczce nie mniej niż 10 C.

Koszyczki pyłkowe - wgłębienia na zewnętrznej stronie goleni ostatniej pary odnóży robotnicy, ograniczone po bokach i od dołu rzędem sztywnych włosków, służące do transportu pyłku zwilżonego nektarem, uformowanego w grudki wielkości łebka zapałki (obnóże). K.p. służą także do transportu propolisu. Matki i trutnie są ich pozbawione.

Krata odgrodowa - płaska przegroda wykonana z drutu lub tworzyw sztucznych z otworami, przez które mogą się przecisnąć robotnice lecz nie przedostaną się matki i trutnie. K.o. służy do ograniczania przestrzeni plastrów, na których może czerwić matka. Ułatwia to lokalizację miodu w ulu, oddzielając gniazdo z czerwiem od miodni.

Krupiec - miód pszczeli w postaci zestalonej. Znaczna większość cukrów, tudzież część innych, obecnych w miodzie substancji wchodzi wówczas w skład kryształków różnej wielkości, a reszta jego składników występuje w fazie ciekłego, często trudnego do zaobserwowania roztworu. W zasadzie każdy dojrzały miód po pewnym czasie podlega krystalizacji. Proces ten nie ma nic wspólnego z fałszowaniem miodu. Szybkość krystalizacji zależy od rodzaju miodu i warunków jego przechowywania.

Leżak - (ul leżak) - pierwotny typ ula nierozbieralnego - leżąca kłoda. Obecnie terminem tym określa się, rzadko już spotykane ule rozbieralne, w których powiększanie objętości czynnej odbywa się jedynie w poziomie.

Macierzak - część rodziny pszczelej pozostała po wyjściu roju ze starą matką, zawierająca resztę pszczół, czerw kryty i mateczniki. Po wygryzieniu się młodych pszczół i jednej lub kilku młodych matek może dojść do wyjścia drugiego roju drużaka, a nawet następnych. Wreszcie, po zakończeniu pędu do podziału, jedna z pozostałych młodych matek unasienia się, podejmuje czerwienie i rozpoczyna się okres odbudowy siły macierzaka.

Matecznik - specjalna komórka w kształcie woskowego sopla, przeznaczona do wychowu młodej matki. M. budowane są jedynie w okresie poprzedzającym rójkę (m. rojowe) cichą wymianę (m. cichej wymiany), jak i po stracie dotychczasowej matki (m. ratunkowe). Po wyjściu młodych matek komórki matecznikowe są zgryzane przez pszczoły. Ilość m. zakładanych w rodzinie zależy od cech dziedzicznych (rasy pszczół), pory sezonu i zawarta jest w granicach od jednego (cicha wymiana) do kilkudziesięciu.

Matka pszczela (królowa) - jedyna zazwyczaj w rodzinie pszczelej w pełni rozwinięta samica. Jest większa od robotnicy i inaczej zbudowana. Przeciętna waga m.p. wynosi około 200 mg. Zadaniem matki jest składanie jaj (do 3000 dziennie) i regulacja niektórych zachowań robotnic. Tę koordynującą życie rodziny funkcję spełnia m.p. poprzez wydzielanie feromonów (substancji matecznej). Podczas składania jaj m.p. otoczona jest przez robotnice świty matecznej karmiące ją mleczkiem pszczelim. W pozostałym okresie m.p odżywia się głównie miodem. Żyje 3-5 lat, w pasiekach intensywnie wykorzystywanych krócej, albowiem bywa wymieniana przez pszczelarza w drugim lub trzecim roku.

Matka ratunkowa - matka pszczela wychowana po stracie matki dotychczas w rodzinie funkcjonującej. Mateczniki ratunkowe, zakładają pszczoły robotnice na młodych larwach pszczelich w kilka godzin po stwierdzeniu braku dotychczasowej matki.

Miodnia - część przestrzeni ula wraz z plastrami przeznaczonymi wyłącznie na miód. Miodnię najczęściej stanowią plastry zlokalizowane nad kulą czerwiu lub z jej boku.

Miód dojrzały - miód pszczeli, którego przeróbkę w ulu pszczoły zakończyły i po zmagazynowaniu w komórkach plastrów zasklepiły wieczkiem woskowym. W miodzie takim zawartość wody nie przekracza 20%, sacharozy 5% (miody nektarowe). W dojrzałym miodzie jest też odpowiednio wysoka zawartość enzymów.

Miód nektarowy (kwiatowy) - miód powstały z nektaru kwiatowego. Rozróżnia się w ramach tego pojęcia miody wielokwiatowe - powstałe z nektaru kilku roślin, i miody odmianowe, np. rzepakowy, akacjowy, lipowy, koniczynowy, gryczany, wrzosowy itp. Surowcem do ich wyrobu jest głównie nektar tych właśnie roślin.

Miód sekcyjny - miód pszczeli zasklepiony, zgromadzony w niewielkich rameczkach i w tej postaci, bez odwirowywania, kierowany do konsumpcji.

Miód spadziowy - miód powstały z wydzielin owadów z rzędu pluskwiaków równoskrzydłych (Homoptera), głównie mszyc, czerwców i miodówek. Owady te pobierają znaczne ilości bogatego w asymilaty soku floemowego, który wykorzystują jedynie częściowo, przyswajając głównie substancje białkowe a wydalając pozostałość w postaci słodkiej cieczy, osadzającej się na liściach i pędach. Stąd też owa ciecz nazywana spadzią, jest zbierana przez pszczoły. Barwa miodów spadziowych może być rozmaita, najczęściej jest brunatnozielona o szarym odcieniu. Miody spadziowe zawierają więcej substancji mineralnych, cukrów złożonych i melecytozy a mniej cukrów prostych niż miody kwiatowe.

Miód towarowy - miód handlowy, przeznaczony do obrotu.

Mleczko pszczele - wydzielina gruczołów głowowych młodych robotnic, służąca jako pokarm w początkowym okresie rozwoju larw pszczelich i trutowych oraz podczas całego cyklu rozwojowego matek. M.p. jest ponadto spożywane przez czerwiącą matkę i młode robotnice. W skład m.p. wchodzą wszystkie niezbędne do budowy organizmu składniki - węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, sole mineralne, niektóre hormony i substancje mające własności antybiotyczne. Z m.p. wytwarza się również odżywki i kosmetyki.

Nadstawka - zestaw plastrów, wraz z obudową, umieszczanych nad gniazdem z przeznaczeniem na magazyn miodowy. Jeśli mają one niższą wysokość niż plastry z części gniazdowej ula mówimy wówczas często o półnadstawce.

Nakrop (naprysk) - nektar lub spadŻ po przyniesieniu do ula w początkach przeróbki na miód. N. zawiera więcej wody i mniej enzymów niż miód dojrzały. Robotnice ulowe w celu odparowania wody rozmieszczają go w postaci drobnych kropelek (stąd i nazwa) na jak największej powierzchni plastrów w najcieplejszych miejscach gniazda i energicznie wentylują ul. Proces przeróbki nakropu na miód trwa kilka dni.

Nalot - omyłkowe przemieszczanie się pszczół z jednego ula do drugiego. N. zdarzają się najczęściej wiosną po dokonaniu pierwszego (wiosennego) oblotu lub też po wywiezieniu pasieki na pożytek. Niedostatecznie obznajomione z terenem pszczoły mylą się i powracają nie do tego ula, z którego wyleciały. N. kierowane są natomiast jednym z zabiegów stosowanych w gospodarce pasiecznej. Z dwu stojących obok siebie uli odstawia się jeden na bok, na skutek czego większość pszczół lotnych z obu uli powraca do tego pozostawionego na starym miejscu. Otrzymuje się w ten sposób rodzinę wzmocnioną w pszczoły lotne, zdolną do zgromadzenia większych ilości miodu niż dwie rodziny, nie połączone w ten sposób.

Napszczelenie - stopień wysycenia okolicy pszczołami. Miarą n. jest ilość pni przypadająca na jeden km2 powierzchni. W Polsce napszczelenie jest obecnie około 3-4 rodzin/km2. W rejonach południowych kraju jest większe. Dostateczne napszczelenie jest bardzo istotne dla należytego plonowania upraw. Ocenia się, że z tego względu napszczelenie Polski powinno być o 30-50% większe niż obecnie.

Oblatywanie roślin - odwiedzanie roślin przez pszczoły w celu pozyskania nektaru, spadzi, pyłku lub kitu pszczelego. Intensywność oblatywania poszczególnych upraw określa się ilością pszczół pracujących na jednostce powierzchni.

Oblot - loty pszczół w pobliżu ula nie związane ze zbiorem pożytku. Oblotu oczyszczającego (wiosennego), w czasie którego oddają nagromadzony w jelicie prostym kał, pszczoły dokonują masowo w pierwszy ciepły dzień po

zimie. Oblotu orientacyjnego zaś, w trakcie którego zapoznają się z położeniem ula dokonują młode pszczoły w trakcie pierwszej wyprawy poza ul ( przegra), lub wszystkie po przewiezieniu ula na nowe miejsce.

Obnóże - ładunek pyłku przynoszony do ula przez zbieraczkę. O. stanowią dwie grudki zwilżonego nektarem pyłku umieszczone w koszyczkach pyłkowych na ostatniej parze nóg. O. mogą mieć różne barwy, zależne od gatunku oblatywanych kwiatów i wagę od 10 do 20 mg. Również w postaci o. transportowany jest do ula kit pszczeli.

Odciąganie mateczników - proces budowy mateczników. O.m. rozpoczyna się od zaczerwienia miseczek matecznikowych i kończy po ośmiu dniach z momentem ich zasklepienia.

Odkład - sztucznie utworzona rodzina pszczela. O. tworzy się najczęściej z kilku plastrów czerwiu, wziętych z jednego lub kilku uli wraz z obsiadającymi je pszczołami. Tworzenie o. jest jedną z metod powiększania pasieki. Czasami, np. w celu poddania młodej matki lub osłabienia rodziny tworzy się o. czasowe, które później przyłącza się do rodziny macierzystej.

Okłębianie matki - utworzenie przez kilkanaście starych robotnic ciasnej otoczki wokół matki, w której ta po pewnym czasie ginie lub ulega poważnym uszkodzeniom. Okłębiane bywają najczęściej matki nieumiejętnie poddawane rodzinie, ale zdarza się, że w niektórych przypadkach pszczoły okłębiają i własną matkę.

Osypywanie się pszczół ( spadanie pszczół) - zamieranie rodziny lub jej części w trakcie zimowli, w wyniku choroby, lub zatrucia, związane ze stwierdzeniem obecności znacznej liczby martwych pszczół na dnie ula.

Patoka - świeży miód pszczeli w stanie płynnym. Po pewnym czasie patoka ulega krystalizacji przechodząc w krupiec.

Paroj lub porój - rój, wychodzący ze starą matką z rodziny utworzonej tego samego roku z roju naturalnego. Paroj ma więc matkę, która jednego roku dwukrotnie idzie na rójkę.

Pień - tradycyjna, niekiedy stosowana do dziś, nazwa ula wraz z zasiedlającą go rodziną pszczelą.

Pierwak - pierwszy, zazwyczaj najsilniejszy rój naturalny wychodzący z macierzaka wraz ze starą matką.

Pierzga - spreparowana przez pszczoły, nadająca się do długotrwałego przechowywania postać pyłku kwiatowego. P. powstaje w wyniku fermentacji mlekowej świeżego pyłku, wymieszanego z odrobiną miodu i ubitego w komórkach plastrów. P. stanowi pokarm białkowy dla pszczół (głównie młodych i czerwiu) w okresie braku dopływu świeżego pyłku.

Pobielanie plastrów - podwyższanie i ewentualna naprawa komórek górnej części plastrów za pomocą świeżego wosku. P.p. jest sygnałem dla pszczelarza, że młode, wiosenne pokolenie pszczół jest już zdolne do wydzielania wosku.

Poszerzanie gniazda - zwiększanie przestrzeni przeznaczonej do wychowu czerwiu poprzez dodawanie dodatkowych pustych plastrów, lub ramek z węzą. Poszerzanie gniazda powoduje zmniejszenie zagęszczenia pszczół na plastrach i zwiększenie powierzchni przydatnej do magazynowania nektaru.

Poszywanie plastrów - synonim pojęcia sklepienie plastrów.

Pożytek - ogólna ilość dostępnego dla pszczół pokarmu - nektaru i spadzi (pożytek miodowy) i pyłku (pożytek pyłkowy).

Półtrutnie - trutnie wychowane w komórkach pszczelich z garbatego czerwiu.

Pszczoły pakietowe (pakiety pszczół) - sztucznie utworzone, niewielkie (1,5-2 kg) rodziny składające się z młodych pszczół i młodej matki, przeznaczone na sprzedaż i przygotowane do transportu.

Przegra - pierwszy lot orientacyjny młodych pszczół (w 9-10 dniu od wygryzienia się), w trakcie którego zapoznają się one z położeniem ula oraz pozbywają nagromadzonego w jelicie prostym kału.

Robotnica - najczęściej spotykana postać pszczół - nie w pełni rozwinięta płciowo samica. R. stanowią trzon rodziny pszczelej - latem jest ich kilkadziesiąt tysięcy. R. wykonują wszystkie prace, od których zależy przetrwanie rodziny - zajmują się utrzymaniem porządku w gnieŻdzie, budują plastry, karmią czerw, bronią gniazda, oraz zbierają nektar i pyłek. Czynności wykonywane przez poszczególne r. zależne są od ich wieku - r. młodsze pracują w ulu (robotnice ulowe), natomiast starsze w polu (zbieraczki). R. waży przeciętnie 100 mg i żyje 42 dni (r. letnie) lub 6-8 miesięcy (r. zimowe). Najkrócej żyją r. wiosną - jedynie 21 dni.

Rodnia - rzadziej używane określenie części gniazda z plastrami czerwiu.

Rodzina pszczela - pszczoły robotnice wraz z matką. Okresowo (wiosną i latem) w skład r.p. wchodzi dodatkowo czerw i trutnie. Najmniej liczne są r.p. po przetrwaniu zimy (10 000 robotnic) a najliczniejsze w początku lata (do 80 000 robotnic).

Rodzinka weselna - sztucznie utworzona z niewielkiej ilości młodych pszczół (około szklanki), rodzina pszczela, do której podaje się młodą matkę na okres jej unasienienia i rozpoczęcia czerwienia.

Rojnica - sprzęt pszczelarski, najczęściej pudło o odpowiedniej konstrukcji, stosowane do zbierania i czasowego przechowywania rojów.

Rójka - proces naturalnego podziału rodziny. Jedna rodzina pszczoły miodnej może wydać w ciągu roku nawet kilka rojów. Pierwszy z nich ( pierwak) opuszcza macierzak wraz ze starą matką. Następne, wychodzą w kilka dni po nim z młodymi nieunasienionymi matkami. Po wyjściu z ula rój siada ( uwiązuje się) najczęściej w pobliżu macierzystego ula i odlatuje dopiero po znalezieniu przez wywiadowczynie miejsca stosownego na osiedlenie się. Po zakończeniu rójek w macierzaku pozostaje zawsze pewna część pszczół i jedna z młodych matek.

Sklepienie plastrów ( poszywanie plastrów) - przykrywanie wieczkami woskowymi komórek plastrów wypełnionych całkowicie miodem. Wyróżnia się s.p. na mokro, tzn. bez pozostawienia warstewki powietrza pomiędzy powierzchnią miodu a wieczkiem woskowym i s.p. na sucho, kiedy taką warstewkę pszczoły pozostawiają.

Susz - inaczej woszczyna. Puste plastry woskowe używane do poszerzania gniazda lub wycofane z ula i przeznaczone na przetopienie w celu pozyskania wosku (szczególnie jeśli są bardzo ciemne i były już wielekroć zaczerwiane).

Ścinanie się pszczół - utarczki pomiędzy robotnicami z różnych rodzin zakończone śmiercią części z nich na skutek zażądlenia. Do ś. się p. dochodzi podczas niewłaściwie dokonywanego łączenia rodzin lub podczas rabunków. Matki także ścinają się między sobą lub bywają ścinane przez robotnice.

Spadanie pszczół - ( osypywanie się pszczół).

Śpiew matek - Dwa rodzaje odgłosów wydawanych przez młode matki w ulu. Titanie (lub popiskiwanie) - odgłos najstarszej, już wygryzionej matki, chcącej uśmiercić pozostałe, siedzące jeszcze w matecznikach, które odpowiadają na jej titanie swoistym kwakaniem.

Świta mateczna - grupka kilkunastu młodych robotnic stale towarzysząca czerwiącej matce. Pszczoły ś. m., wymieniające się co jakiś czas, karmią matkę mleczkiem pszczelim, pielęgnują ją i chronią. Matki nieunasienione nie mają świty.

Trąbka - zespół narządów gębowych pszczół, służący do pobierania pokarmów płynnych. Zasadniczą częścią t. jest języczek.

Truteń - samiec pszczoły. T. nie posiadają żądła, nie potrafią też samodzielnie pobierać nektaru i pyłku z kwiatów. T. spotyka się w rodzinach pszczelich jedynie wiosną i latem. Przed zimą są wypędzane przez pszczoły z ula i giną.

Trutowisko - odizolowany w sposób naturalny (wyspa, dolina górska itp.) obszar, na którym występuje tylko jedna rasa pszczół. Celem urządzania t. jest zapewnienie odpowiedniej rasy trutni do kojarzeń z przywożonymi tu młodymi, nieunasienionymi matkami.

Trutówki - robotnice, które pod nieobecność matki w rodzinie uzyskały zdolność do składania jaj (trutówki fizjologiczne). Jaja te są oczywiście niezapłodnione - mogą się z nich wylęgać jedynie trutnie. Trutówkami anatomicznymi nazywane są natomiast młode pszczoły mogące się stać (po stworzeniu im odpowiednich warunków) trutówkami fizjologicznymi.

Uwiązywanie się roju - siadanie pszczół rojowych i matki po wyjściu z macierzaka, najczęściej w jego pobliżu, na gałęzi drzewa. Uwiązany rój zazwyczaj ma kształt zwisającego grona. Roje ze starymi matkami uwiązują się zwykle niżej niż te z młodymi.

Węza - produkowana przez człowieka z naturalnego wosku pszczelego ścianka środkowa plastrów, z zaczątkami (denkami) komórek o odpowiednim wymiarze. Arkusze w. oprawione w drewnianą konstrukcję ramki ulowej stosuje się w celu zmuszenia pszczół do budowania plastrów o zadanej wielkości komórek. Najczęściej stosuje się oczywiście w. pszczelą o wymiarach komórek zawartych w granicach 5,2-5,7 mm.

Wianki miodu - górna część plastrów gniazdowych, wypełniona miodem, znajdująca się pomiędzy beleczką ramki a elipsą czerwiu.

Woszczyna - puste plastry pszczele - susz.

Wygryzanie się pszczół (trutni i matek) - czynność opuszczania komórek plastrów przez młodziutkie, w pełni uformowane robotnice, trutnie i matki. Ponieważ rozwijająca się w komórce poczwarka jest zabezpieczona woskowym wieczkiem, młoda pszczoła po przeobrażeniu musi owo wieczko odgryŻć żuwaczkami - stąd też termin - wygryzanie się.

Wykręcanie miodu - wydobywanie miodu z plastrów metodą wirowania. Przed umieszczeniem plastrów w wirówce, należy je odsklepić, czyli usunąć wieczka woskowe z poszytego miodu.

Wypacanie wosku - proces wytwarzania wosku przez organizmy młodych

(12-18 dni) pszczół. Wosk wydzielany jest przez cztery pary gruczołów znajdujących się na spodniej stronie odwłoka, gdzie zastyga w postaci cienkich łuseczek. Jedna pszczoła może wyprodukować do 50 mg wosku. U pszczół starszych gruczoły woskowe ulegają zanikowi.

Wziątek - termin bliskoznaczny do pojęcia pożytek. Możliwa do zebrania przez pszczoły ilość nektaru, spadzi lub pyłku.

Zakładanie mateczników - budowanie przez pszczoły specjalnych miseczek (mateczniki rojowe lub cichej wymiany) lub przerabianie komórek pszczelich na mateczne (matecznik ratunkowe) już po złożeniu w nie jaj.

Zasklep - woskowe wieczka, którymi robotnice zabudowują wyrośnięte larwy tuż przez ich przepoczwarzeniem się, jak i komórki z dojrzałym miodem i pierzgą.

Zatwór - wykonana najczęściej z dykty lub podobnych materiałów płyta, dopasowana do wewnętrznych wymiarów ula, służąca jako przesuwna ścianka boczna w przypadku niecałkowitego wypełnienia ula ramkami.

Zimowla - okres między ostatnim jesiennym a pierwszym wiosennym oblotem pszczół, spędzany przez rodzinę pszczelą zebraną w postaci kłębu zimowego. W trakcie z. w gnieŻdzie w zasadzie nie ma czerwiu, robotnice nie wykonują także żadnych prac, utrzymując jedynie odpowiednio wysoką temperaturę wewnątrz kłębu.

Ziołomiody - produkty szybkiej przeróbki przez pszczoły podawanych do uli stężonych syropów cukrowych z dodatkiem ekstraktów roślinnych.

Znamię weselne - część narządów rozrodczych trutnia pozostawiona w odwłoku matki po odbyciu kopulacji. Ze z.w. młode matki czasami powracają z lotów godowych do ula i dopiero tu są odeń uwalniane.