Spojrzenie na pszczelarstwo w Stanach Zjednoczonych
Dr Ann Harman tłumaczenie Maciej Winiarski

Większość z Was, którzy z innych krajów niekiedy widzą występujące w życiu dobro i zło - zwłaszcza dużo ostatnio pokazywanych na przykładzie Stanów Zjednoczonych - w niezliczonych transmisjach telewizyjnych - nie zobaczy w nich reportaży o pszczołach. Bowiem pszczelarstwo nie jest jednym z tematów tej "złotej serii" z wyjątkiem serii filmów "ULEE GOLD".

Faktycznie, tylko pszczelarze na Florydzie starają się o to, aby te filmy, prezentowały chociaż niewielkie aspekty pszczelarstwa w USA.
Udomowiona pszczoła miodna, ku zaskoczeniu większości Amerykanów, nie jest owadem miejscowym Północnej Ameryki. Około 400 lat temu, pierwsi osadnicy przywieźli pszczoły dla otrzymywania miodu i wielce pożytecznego dla nich wosku. Tak więc, udomowiona pszczoła miodna jest tutaj wystarczająco długo, aby ją przyjmować jako istotę oczywistą i naturalną w naszym środowisku.
Dla jasności sprawy, warto powiedzieć, że nowoczesne pszczelarstwo w moim kraju zaczęło się od bystrych obserwacji życia pszczół, poczynionych przez Lorenzo Lorraine Langstropha. Proszę teraz pozwolić mi na spostrzeżenie, że to on odkrył magiczny 1 cm przestrzeni życiowej pszczół, we wszystkich możliwych zakątkach ula (odstęp między ramkami woszczyny i odstęp bocznych listewek ramek od ścian bocznych ula - dopisek tłum.), która jest w ulu przez pszczoły respektowana. To odkrycie umożliwiło pracę
z ruchomymi ramkami. W owym czasie ruchome ramki nie były żadną nowością, lecz zachowanie przestrzeni Langstropha, uniemożliwia pszczołom dobudowywanie woszczyny lub regulowanie tej przestrzeni przy pomocy propolisu. Tylko ta jedna przestrzeń (1 cm) może być uznawana w ulu i rozwinięte pszczelarstwo szybko ją zaakceptowało na całym świecie. Coraz liczniejsze odkrycia w różnych krajach i w międzynarodowych kontaktach pszczelarzy, zawsze i wszędzie opierają się wyłącznie na zachowaniu tej przestrzeni.
Proszę mi teraz pozwolić na przeskoczenie do roku 2002 i objaśnienie sytuacji pszczelarstwa w Stanach Zjednoczonych. Przeciętny mieszkaniec mojego kraju jest całkowicie nieświadomy znaczenia pszczół i pszczelarstwa. Posiada ona tylko dwa słowa na określenie pszczoły miodnej: miód i żądlenia. Wszystko co lata wokół nas i jest podobne do pszczół lub os, otrzymuje jedno określenie: "pszczoły". Takie skojarzenia między owadami tylko podobnymi do "pszczół" a "udomowioną pszczołą miodną" jest mylące. Lecz miód jest zauważany, jako naturalny i zdrowy "słodzik", odpowiedni do herbaty lub kawy. Uważny czytelnik zauważy, że w ogóle nie wspomniałam o zapylaniu roślin. Znaczy to, że przeciętny Amerykanin nie dostrzega powiązań między udomowioną pszczołą miodną, a zapylaniem roślin.
Wiemy przecież, że podstawowym zajęciem udomowionej pszczoły miodnej jest zapylanie wielu różnych gatunków roślin. Produkcja miodu jest dodatkową pracą. Migrujące pszczelarstwo stanowi bardzo ważny biznes podczas wędrówek rodzin pszczelich z Północy na Południe, gdzie są wczesne i ciepłe wiosny. Pszczoły są transportowane na ogromne pola z uprawami roślin owadopylnych i do sadów do zachodnich stanów.
Zapylacze zaczynają swoją pracę w miesiącach zimowych w południowych stanach, takich jak Floryda, Teksas i Mississipi. Floryda i Teksas posiada sady cytrusowe kwitnące w miesiącach zimowych. Tutaj pszczoły dodatkowo zbierają miód z drzew cytrusowych, jak również następuje ich bardzo silny rozwój. Ponieważ, w okresie wiosennym na Florydzie jest coraz goręcej, to pszczelarze ci zaczynają długą podróż na północ Stanów celem świadczenia usług zapylania w sadach owocowych i na polach warzywnych zanim pszczoły dotrą do Maine, na sezon kwitnienia dzikich jagód amerykańskich. Jeden z pszczelarzy ze Wschodniego Wybrzeża 19 razy zmienił miejsce stacjonowania pasiek, na trasie między Florydą a Maine.
Z Mississipi i Teksasu pszczoły są zabierane do Dakoty, gdzie letnie miody są zbierane z koniczyny i z lucerny. Zapylanie tych upraw nasiennych jest bardzo ważnym zadaniem. Pszczoły są również przewożone do Kalifornii na miesiące zimowe, gdzie czeka je praca przy zapylaniu plantacji migdałów. Plantacje migdałowe wymagają corocznego uczestnictwa w zapylaniu ok. 1 mln rodzin pszczelich, z tendencją wzrostową w przyszłości. Zależność jest prosta: nie ma pszczół, nie ma migdałów. Z plantacji migdałów pszczoły wędrują na północ aby zapylać sady, później są przewożone na plantacje warzyw na południowym zachodzie.
Bardzo ważne wyniki ekonomiczne jako efekt zapylania roślin uprawnych zostały opublikowane przez dr Rogera Morse'a (już nieżyjącego) i dr Nicholas Calderone z Uniwersytetu w Cornell w ich wspólnym sprawozdaniu. W 1998 r. liczbę rodzin pszczelich oceniono na 2,5 mln, które były dzierżawione w celu świadczenia usług zapylania. W 2000 r. wartość usług zapylania wyceniono na 14,6 mld. $ USD. Sądzę, że jest to liczba naprawdę imponująca. Niektórzy pszczelarze naprzód świadczą usługi zapylania plantacji migdałów, później sadów jabłoniowych i plantacji melonów. Chociaż lucerna uprawiana na nasiona wymaga innych zapylaczy niż pszczoła miodna, jednak wg oceny specjalistów zajmuje ona czwarte miejsce na plantacjach lucerny. Popyt na usługi zapylania wykonywane przez udomowioną pszczołę miodną jest rosnący, zarówno na pszczelarzy dużych jak i małych, tak więc będą ci ostatni (mali) zachęcani do świadczenia usług zapylania.
Wraz postępem takich pasożytów jak: Acarapis woodi i Varroa destructor populacja dziko żyjących pszczół w Stanach Zjednoczonych załamała się. Faktyczne efekty zniknięcia rodzin pszczół miodnych żyjących na dziko są trudne do ocenienia. Oczywiście pszczoły-samotnice i trzmiele wypełniły niszę ekologiczną w zapylaniu roślin ogrodniczych
i sadowniczych. Jednakże, od tego czasu nie znamy rzeczywistej wartości dzikich rodzin pszczół w stosunku do sytuacji sprzed inwazji ww. pajęczaków. Nie znamy również wpływu na naturalne środowisko jaki ta strata spowodowała.
Pajęczaki te spowodowały dramatyczne obniżenie liczby rodzin pszczelich w Stanach Zjednoczonych. Rodziny rojowe, jako normalne wiosenne zjawisko, na niektórych obszarach przestały występować jak również przestały występować roje zdziczałe. To ubóstwo pszczół miodnych na polach i ogrodach zostało zauważone przez uważnych farmerów i ogrodników. Pomimo, że niektórzy ludzie dostrzegają pierwsze odznaki uzdrowienia sytuacji i że nie jest tak dramatycznie, to żeby było dobrze musi upłynąć jeszcze wiele, wiele lat.
USA jest krajem ekstremów i nasze pszczelarstwo nie jest wyjątkiem. Pszczelarze w Stanach Zjednoczonych są sklasyfikowani na trzy grupy:
1. pszczelarze hobbyści do 25 rodzin (wielu z nich posiada tylko 5),
2. dwu-zawodowcy od 26 do 300 rodzin,
3. pszczelarze zawodowi z tysiącami rodzin pszczelich, z których największy posiada 50 000, którzy są ukierunkowani na usługi zapylania i na produkcję miodu.
Pszczelarze-hobbyści żyją wszędzie - w dużych miastach, miasteczkach, przedmieściach i na farmach. Oni dochodzą do pszczelarstwa wszelkimi możliwymi drogami. Ci ludzie hodują pszczoły, bo im sprawia przyjemność związek z przyrodą, ponadto chcą mieć oni okazję otrzymania trochę miodu i innych produktów pszczelich.
Dwu-zawodowcy otrzymują tylko część dochodów ze swoich pszczół. Ci pszczelarze zazwyczaj znajdują się na przedmieściach miast i na farmach. Niektórzy z nich świadczą usługi zapylania i produkują miód, chociaż na małą skalę. Pszczelarze zawodowi uzależniają swoje życie od swoich pszczół. Ich powodzenie zależy od dobrych w tym biznesie ludzi, którzy są zdolni dobrze poprowadzić transport, wynajmować pomoc i dobrze organizować sprzedaż. Tylko niektórzy pszczelarze konfekcjonują miód na sprzedaż detaliczną, skupując miód od innych pszczelarzy i prowadząc jego import.
Dokładne określenie liczby wszystkich pszczelarzy w Stanach Zjednoczonych jest zadaniem bardzo trudnym. My możemy tylko liczbę pszczelarzy oszacować. Zatem, stwierdza się ogólnie, że pszczelarzy w USA jest od 140 tys. do 200 tys.
Tę liczbę dzielimy na:
- 95 % pszczelarzy hobbystów,
- 4 % dwu-zawodowców,
- reszta tj. 1 % to pszczelarze zawodowi.
Jednakże, jeżeli spojrzymy na produkcję miodu, to okazuje się, że pszczelarze zawodowi otrzymują ok. 60 % całkowitej produkcji, zaś pozostałe 40 % produkcji miodu przypada na pszczelarzy hobbystów i dwu-zawodowców wziętych razem. Warto podkreślić, że hobbyści
i dwu-zawodowcy posiadają 50 % ogółu rodzin pszczelich. Oznacza to, że otrzymują oni znacznie niższe wydajności miodu z pnia w porównaniu z pszczelarzami zawodowymi. Jeżeli policzymy wszystkie rodziny pszczele w pasiekach od 5 rodzin wzwyż, to okazuje się,
iż w Stanach Zjednoczonych posiadamy ok. 2, 63 mln rodzin.
Nie mamy pełnych liczb dotyczących pszczelarstwa amerykańskiego. Produkcja miodu jest oceniana na wysokość 100 tys. kg rocznie. Nie jest to produkcja zaspokajająca pełny popyt na miód, dlatego jest on importowany z wielu krajów świata. Konsumpcja miodu na głowę mieszkańca wynosi ok. 640 g. Ostatnio miód staje się coraz popularniejszy
w gospodarstwach domowych, szczególnie jako dodatek do różnych potraw i sałatek.
Wiodącymi stanami w produkcji miodu są Północna i Południowa Dakota, Kalifornia i Floryda. Również obszar określany w USA mianem Środkowego-Zachodu i obszar centralnych stanów produkuje dużo miodu. Wschodnie Wybrzeże posiada ograniczoną produkcję z powodu braku dużej ilości roślin owadopylnych i klimatu. Również takie same ograniczenia występują na Wybrzeżu Pacyfiku.
Ceny sprzedaży miodu są w sposób znaczący zróżnicowane. Oczywiście, kolor i smak są podstawowymi czynnikami decydującymi o cenie miodu. Lecz ceny światowe są również rządzone poprzez poziom produkcji. Lokalne, regionalne i narodowe ceny ogromnie się zmieniają w sprzedaży detalicznej. Ceny hurtowe zmierzają do cen światowych. Jasne miody sprzedają się bardzo dobrze i przynoszą zysk. Ciemne miody przeznaczane są głównie do piekarnictwa, chociaż stwierdza się, że na niektórych obszarach (w małej skali) są one preferowane i trafiają również na stół przy zachowaniu doskonałych, wysokich cen sprzedaży detalicznej.
Miód jest sprzedawany w beczkach 55 galonowych* powszechnie nazywanych "sześćdziesiątkami". Miód jest zbywany przez pszczelarzy do różnych detalicznych sprzedawców w opakowaniach od 100 g do 3-4 kg. Pszczelarze amerykańscy wykazują tendencję do wykreowania swoich własnych rynków, na małą, lokalną skalę lub dużych rynków przeznaczonych dla przemysłu spożywczego i na eksport.
Teraz macie Państwo przegląd pszczelarstwa w Stanach Zjednoczonych. Zgadzam się, że nie ma tych informacji zbyt dużo. Ale konsekwencją tego artykułu będzie wyszukiwanie dalszych szczegółów dotyczących amerykańskiego pszczelarstwa. Zapraszając do zadawania pytań, wierzę, że pomogą mi one wyprowadzić (napisać) następne artykuły. Przecież pamiętamy, że pszczelarze na całym świecie natykają się na takie same problemy. Ponad wszystkie inne zagadnienia, najważniejsza jest współpraca tych wszystkich, którzy zajmują unikalnym owadem jakim jest pszczoła miodna.

Przetłumaczył: Maciej Winiarski

Tytuł artykułu w oryginale angielskim: "A look at beekeeping in the US", opublikowany w brytyjskim czasopiśmie: "The Beekeepers Quarterly" 2002, nr 69, s. 33

Objaśnienia: galon = jednostka miary objętości, w USA 1 Gal = 3,78 dcm3, a w Wielkiej Brytanii 1 Gal = 4,55 dcm3.