"Zalecenia Ministra Rolnictwa w sprawie warunków bezpiecznego dla pszczół stosowania środków chemicznych ochrony roślin"
,,W celu zmniejszenia do minimum zagrożenia, jakim dla pszczół są środki chemiczne stosowane do ochrony roślin przed chorobami, szkodnikami, chwastami, Ministerstwo Rolnictwa przypomina o potrzebie zachowania warunków określonych w niniejszych zaleceniach.
Wskazane jest, aby zabiegi ochrony roślin były wykonywane w sposób określony w zaleceniach przez wszystkie jednostki, łącznie z kółkami rolniczymi. Jakkolwiek dla jednostek gospodarczych kółek rolniczych zostały wydane odrębne przepisy, niniejsze zalecenia nie będąc śpi tocznymi z "Wytycznymi" CZKR z paźtdziernika 1976 r. określają postępowanie w sposób bardziej szczegółowy.
1. Do zwalczania chorób i szkodników roślin uprawnych oraz chwastów mogą być stosowane tylko te środki chemiczne, które są objęte wykazem wydawanym co roku w formie obwieszczenia Ministerstwa Rolnictwa w sprawie wykazu chemicznych środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu, publikowanym w Dz. Urz. Min. Roi.
2. Środki chemiczne powinny być stosowane w dawkach podanych na opakowaniu lub w komunikatach sygnalizacyjnych. Nie należy zwiększać zaleconych dawek preparatów.
3. Zabiegi ochrony roślin powinny być wykonywane w terminach sygnalizowanych przez służbę ochrony roślin.
4. Chemiczne środki ochrony roślin powinny być stosowane zgodnie z tabelą toksyczności i okresami prewencji preparatów dla pszczół publikowanymi przez Instytut Ochrony Roślin.
5. Okresem prewencji jest czas między zabiegiem a oblotem przez pszczoły roślin, na które zostały naniesione środki chemiczne.
6. W przypadku, gdy dla jakiegoś preparatu- brak okresu prewencji, wówczas powinien być przyjęty okres prewencji najdłuższy dla danej grupy środków.
7. Okresy prewencji dotyczą również roślin uprawianych współrzędnie oraz potraktowanych przypadkowo, jak np. rośliny przydrożne względnie chwasty kwitnące na plantacjach, których ze względu na zwarcie roślin uprawnych nie można zniszczyć przed zabiegiem.
Zalecenia szczegółowe
1. Chemiczne środki ochrony roślin, toksyczne dla pszczół, nie mogą być stosowane na rośliny kwitnące, nawiedzane przez pszczoły, niezależnie od tego, czy są to rośliny uprawne, czy chwasty.
2. Jeżeli na plantacji, na której ma być stosowany zabieg, nie kwitną rośliny uprawne, ale kwitną chwasty, środki toksyczne dla pszczół można stosować po usunięciu chwastów przez właściciela lub użytkownika pola.
3. Na plantacjach z kwitnącymi roślinami uprawnymi lub kwitnącymi chwastami w przypadku, kiedy ich usunięcie jest niemożliwe, można stosować:
1) środki nieszkodliwe dla pszczół - IV klasa toksyczności,
2) środki o krótkim - do 2 dni okresie prewencji, jeżeli:
a) zalecenia nie określają możliwości stosowania IV klasy toksyczności,
b) ze względu na niskie temperatury środki nieszkodliwe dla pszczół.
4. Środki chemiczne, praktycznie nietoksyczne dla pszczół kl. IV i środki llI klasy toksyczności o prewencji do 10 godzin, mogą być stosowane na kwitnące rośliny, nawiedzane przez pszczoły, poza godzinami lotu pszczół, najlepiej wieczorem.
5. Jeżeli zaistnieje konieczność określona w pkt. 3 podp. 2, zastosowania na plantacjach z kwitnącymi chwastami środków o okresie prewencji dłuższym niż 10 godzin, wykonawca zabiegu powinien:
1) uzgodnić z kierownikiem gminnej służby rolnej potrzebę wykonania zabiegu,
2) zawiadomić kierownika gminnej służby rolnej o terminie, miejscu i rodzaju preparatu, który ma być zastosowany, co najmniej na 3 dni przed rozpoczęciem zabiegu; w szczególnych wypadkach okres ten może być skrócony do 24 godzin.
6. Termin i miejsce zamierzonego zabiegu powinny być przez urząd gminy przekazane za pokwitowaniem właścicielom zarejestrowanych pasiek, znajdujących się w promieniu 2 km od plantacji, na której ma być wykonany zabieg, a w przypadku użycia samolotów w promieniu 3 km w terminie 48 godzin przed rozpoczęciem zabiegu, a w szczególnych przypadkach - na 24 godziny przed jego rozpoczęciem w celu zabezpieczenia pszczół przez właściciela pasieki.
7. Wykazy pasiek opracowywane przez urzędy gmin do sprawozdań rocznych (np. formularz Ministerstwa Rolnictwa Roi. NZ-8) powinny być uzupełniane corocznie informacjami o miejscu ustawienia pasiek. W związku z tym wskazane jest poinformować właścicieli pasiek, aby do 15 marca każdego roku zgłaszali w urzędzie gminy miejsce postoju pasieki. Właściciele pasiek wędrownych powinni również pozostawić w urzędzie gminy adres opiekuna pasieki lub własny.
8. Zabezpieczenia pasiek przed szkodliwym działaniem środków chemicznych powinni dokonać właściciele przez wywiezienie uli poza rejon zagrożony lub zabezpieczenie pszczół w ulach w sposób-pozwalający na ich przetrwanie w okresie prewencji.
9. W przypadku, gdy z terenami, na których wykonuje się zabiegi ochrony roślin - sąsiadują tereny, na których znajdują się kwitnące rośliny nawiedzane przez pszczoły, wskazane jest:
1) stosować środki chemiczne przy zachowaniu warunków określonych w punkcie 3,
2) zabieg środkami trującymi dla pszczół wykonać w takiej odległości od brzegu pola, aby sąsiadujące kwitnące rośliny nawiedzane przez pszczoły były poza zasiągiem znoszenia środka chemicznego,
3) jeżeli spełnienie powyższych warunków jest praktycznie niemożliwe, ponieważ uprawy są rozdrobnione i trudno jest zachować odpowiednie odległości od kwitnących roślin, zabieg powinien być wykonany z zachowaniem warunków określonych w punkcie 5. Wyżej określona sytuacja może wystąpić przy zwalczaniu stonki ziemniaczanej - w takich przypadkach powinno się stosować np. Despirol lub Enolofos 50, poza godzinami lotu pszczół.
10. Jakkolwiek środki chwastobójcze, z wyjątkiem Aretitu i Gramoxone należą do IV klasy toksyczności, mogą wywołać zatrucie żołądkowe, jeżeli pszczoły, pozbawione czystej wody, będą zlizywały krople cieczy z opryskanych roślin. Zjawisko to może wystąpić w okresie suszy lub dużego zapotrzebowania pszczół na wodę, a zwłaszcza, kiedy do oprysku stosuje się 600 l cieczy na 1 ha. Przy użyciu cieczy 300 l/ha zatrucie pszczół może wystąpić tylko wtedy, kiedy na opryskanych roślinach występuje rosa. W związku z tym nie powinno się wykonywać zabiegów środkami chwastobójczymi w uprawach z kwitnącymi chwastami, względnie wykonywać je wieczorem.
11. Po przekwitnięciu roślin zabiegi ochronne przy użyciu środków chemicznych toksycznych dla pszczół można wykonywać z chwilą opadania płatków kwiatowych.
12. Wskazane jest ograniczyć do niezbędnego minimum stosowanie środków pylistych, które są stosowane przeważnie przez rolników indywidualnych bez zachowania podstawowych warunków bezpieczeństwa.
13. Zabiegi ochrony roślin nie powinny być wykonywane przy wietrze silniejszym niż 4 m/sek oraz przy silnych prądach wstępujących, które tworzą się nad polami nie zacienionymi roślinnością podczas nasłonecznienia i mogą powodować niekontrolowane przenoszenie środków chemicznych na duże odległości.
14. W pobliżu pasiek można stosować tylko środki IV i III klasy toksyczności. Przy stosowaniu środków l U klasy o prewencji dłuższej niż 10 godzin, wskazane jest w ustalonym trybie zawiadomić pszczelarzy w celu zabezpieczenia pszczół.
15. Przy użyciu sprzętu latającego nie należy stosować pestycydów zaliczanych do l i II klasy toksyczności.
16. Nie zostawiać w miejscach dostępnych dla pszczół otwartych naczyń ze środkami chemicznymi lub nie wymytych naczyń po środkach chemicznych, a także opakowań po tych środkach. Ponadto nie należy wylewać cieczy do rowów, a także trzeba unikać tworzenia kałuż. Nie myć aparatów do ochrony roślin w otwartych wodach.
17. Wskazane jest, aby wspólnie ze związkiem pszczelarzy powodować:
1) wysiewanie roślin miododajnych w pobliżu pasiek,
2) zaopatrywanie pszczół w wodę, zwłaszcza w okresach dużego zapotrzebowania pszczół na wodę. Podejrzenie o zatrucie pszczół
Jeżeli zaistnieje podejrzenie, że nastąpiło zatrucie pszczół spowodowane nieprzestrzeganiem ustalonych zaleceń, poszkodowany właściciel pasieki może żądać odszkodowania za poniesione straty. Postępowanie w takim przypadku powinno być następujące:
1) zawiadomienie kierownika gminnej służby rolnej o zaistniałym zatruciu możliwie tego samego dnia, jednak nie później niż w ciągu dwóch dni od domniemanego zatrucia,
2) uzyskanie wyników dochodzenia i sporządzenie protokołu1 wg wzoru Polskiego Związku Pszczelarskiego przeprowadzonego przez komisję powołaną przez urząd gminy w następującym składzie:
a) przedstawiciel służby rolnej urzędu gminy lub, w zastępstwie, upoważniony sołtys,
b) lekarz weterynarii lub rzeczoznawca chorób pszczół,
c) przedstawiciel terenowego ogniwa związku pszczelarzy,
d) w miarę potrzeby do komisji może być również dokooptowany przedstawiciel miejscowego oddziału wojewódzkiej stacji kwarantanny i ochrony roślin.
3) dochodzenie powinno być przeprowadzone w obecności poszkodowanego pszczelarza i przedstawiciela jednostki lub osoby wykonującej zabiegi,
4) wskazane jest, aby komisja w powyższym składzie w miarę możliwości tego samego dnia lub w dniu następnym dokonała następujących czynności:
a) zbadała wygląd pszczół i objawy zatrucia,
b) określiła stopień ubytku pszczół i oszacowała rozmiar poniesionych strat, a także związki przyczynowe między wykonanym zabiegiem a zatruciem pszczół, zgodnie z wzorem protokołu PZP,
c) na życzenie poszkodowanego pobrała próbki zatrutych pszczół w ilości 250 ml (szklanka), próbki ziemi z opylonej lub opryskanej plantacji i próbkę roślin opylonych lub opryskanych. Na opakowania próbek najlepsze są pudełka z twardego kartonu (nie po środkach chemicznych), przepuszczające powietrze i wytrzymałe na zgniecenia. Próbka powinna być zapieczętowana i wysłana przez urząd gminy do zakładu higieny weterynaryjnej.
5) koszty laboratoryjnego badania próbek pokrywa poszkodowany pszczelarz".
Przepisy
prawa miejscowego
W wielu województwach w Polsce na podstawie cytowanych zaleceń Ministerstwa Rolnictwa wojewódzkie rady narodowe uchwaliły zarządzenia porządkowe w przedmiocie zapobiegania zatruciom pszczół, dostosowane do warunków lokalnych, precyzujące zasady dokonywania zabiegów chemicznych, które były ogłaszane w dziennikach urzędowych WRN.
W art. 69 ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego z dnia 20 VII 1983 r. (Dz. U. Nr 41 póz. 185) przewiduje się możliwość wydawania przez rady narodowe przepisów prawnych obowiązujących na ich terenie, niezbędnych "dla ochrony mienia lub zdrowia obywateli" i podejmowanie uchwał zawierających zakazy lub nakazy określonego w nich zachowania się (działania lub zaniechania).
W okresach między sesjami rad narodowych, w przypadkach nie cierpiących zwłoki, przepisy takie mogą ustanawiać terenowe organy administracji państwowej o właściwości ogólnej. Przepisy te podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji przez właściwe rady narodowe.
Nieprzestrzeganie zarządzeń lokalnych jest rozważane przez sądy w procesach odszkodowawczych w związku z zatruciem pszczół.