Siuda Maciej, Wilde Jerzy,
Katedra Pszczelnictwa UWM w Olsztynie
ul. Słoneczna 48; 10-957 Olsztyn
e-mail: msiuda@uwm.edu.pl

Wstęp
Na wyniki sztucznego unasieniania ma wpływ przede wszystkim jakość inseminowanych matek (WOYKE 1971, WOYKE i in. 1974). Badania wykazały, że decydujący wpływ na rezultaty unasieniania wywierają warunki w jakich znajduje się matka (WOYKE 1979). Obecnie przy masowym unasienianiu stosuje się skrzyneczki o różnej kubaturze z różną liczbą pszczół. Matki przeznaczone do inseminacji przebywają w ulikach weselnych (odkładach) 2-3 tygodnie dłużej niż w warunkach unasieniania się naturalnego kiedy to w 8-12 dni od wygryzienia najczęściej matka już czerwi. Dlatego też warunki w jakich przebywa powinny być dla niej jak najkorzystniejsze (WILDE 1994).

Materiał i metody
W doświadczeniu przeprowadzonym Katedrze Pszczelnictwa UWM w 2000 roku użyto 97 matek kraińskich linii "Willy", zestawionych w cztery grupy doświadczalne:
naturalnie unasieniane przetrzymywane w ulikach weselnych - grupa I
sztucznie unasieniane przetrzymywane w ulikach weselnych - grupa II
sztucznie unasieniane przetrzymywane w banku matek - grupa III
sztucznie unasieniane przetrzymywane w klateczkach wzoru Fotiego- grupa IV
Matki ważono przy pomocy wagi elektronicznej MEDICAT 160 M bezpośrednio po wygryzieniu, podczas sztucznego unasieniania oraz w czwartej dobie od rozpoczęcia czerwienia.

Wyniki
Świeżo wygryzione matki charakteryzowały się podobną i nie różniącą się statystycznie średnią masą ciała (tab. 1). Niezależnie od sposobu przetrzymywania matek pszczelich przed zabiegiem inseminacji średnia masa ciała matek pszczelich była podobna i wynosiła od 160,57 do 163,83 mg. Po rozpoczęciu czerwienia średnia masa ciała matek naturalnie unasienianych wynosiła 236,92 mg i była ona wysoko istotnie wyższa w porównaniu ze średnią masą matek w pozostałych grupach.
Tabela 1
Średnia masa ciała matek pszczelich podczas przetrzymywania(w mg)

różne duże litery oznaczają różnice istotne przy p <= 0,01
W okresie od zabiegu unasieniania do rozpoczęcia czerwienia u matek sztucznie unasienianych stwierdzono przyrost średniej masy ciała. Najwyższym przyrostem średniej masy ciała charakteryzowały się matki grupy IV 53,71 mg i był on istotnie wyższy w porównaniu z przyrostem średniej masy ciała matek grupy II i III wynoszącym odpowiednio 38,61 oraz 41,90 mg (tab. 2). Analizując cały okres istotnie najwyższy przyrost masy ciała stwierdzono u matek naturalnie unasienionych i wynosił on średnio 48,19 mg. Pomimo obserwowanego wzrostu średniej masy ciała matek grupy III po zabiegu inseminacji w przeciągu całego doświadczenia stwierdzono jej obniżenie się o 2,90 mg. Różnica ta była istotnie mniejsza w porównaniu z matkami grupy IV, u których stwierdzono, wzrost średniej masy ciała w ciągu trwania doświadczenia o 19,00 mg.
Tabela 2
Zmiana średniej masy ciała matek pszczelich podczas przetrzymywania (w mg)

Wnioski
1. Przyjmując, iż masa ciała może być wyznacznikiem kondycji matek pszczelich, najlepsze warunki do unasieniania i rozpoczęcia czerwienia posiadały matki naturalnie unasieniane przetrzymywane w ulikach weselnych.
2. Wydaje się, iż technologie wykorzystujące przy zabiegu sztucznego unasieniania banki matek nie oferują matkom optymalnych warunków, co objawia się spadkiem masy ich ciała.

Piśmiennictwo:
1. WILDE J. 1994: Wpływ sposobu przetrzymywania matek pszczelich przed i po inseminacji na rezultaty tego zabiegu. Acta Acad. Agricult. Techn. Olst., Zootechnica, 39: 153-166.
2. WOYKE J. 1971. Corelations between the age at which honeybee brood was grafted, characteristics of the resultant queens, and results of insemination. J. Apic. Res. 12 (1): 35-51.
3. WOYKE J. 1979. Effect of the access of worker honeybees to the queen on the results of instrumental insemination. J Apic. Res., 19 (2): 136-143.
4. WOYKE J., JASIŃSKI Z., SMAGOWSKA B. 1974. Porównanie organów rozrodczych oraz efektów sztucznego i naturalnego unasieniania pszczół różnych ras i ich mieszańców. Pszczeln. Zeszyt. Nauk., 18: 57-75.