Jerzy
Wilde
Katedra Pszczelnictwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w
Olsztynie, e-mail: jurwild@uwm.edu.pl
Wprowadzenie
Rodziny pszczele z A. mellifera w Nepalu mają problemy z
roztoczami, które atakują czerw pszczeli, ograniczając ich
rozwój. Pszczelarze wymieniają głównie 2 gatunki: Tropilaelaps
clareae i Varroa destructor [6], używając do ich zwalczania
siarkę, kwas mrówkowy i inne leki [3]. Lubinevski i in.
[4] stwierdzili w 1987 3 razy więcej Varroa niż roztoczy
T. clareae w rodzinach A. mellifera leczonych Mavrikiem.
Woyke [9] natomiast stwierdził zbliżoną liczbę roztoczy
obu gatunków w leczonych rodzinach A. mellifera w Południowym
Wietnamie.
Podczas naszych wcześniejszych badań [7] T. clareae i V.
destructor leczono w Nepalu różnymi metodami w 50 rodzinach.
Stwierdziliśmy 41 090 roztoczy T. clareae, a tylko 8 samic
V. destructor w 5 rodzinach. W wielu rodzinach nie stwierdzono
roztoczy Varroa, mimo, iż były one silnie porażone przez
T. clareae. Obserwacje te zainspirowały nas do zbadania
poziomu porażenia rodzin A. mellifera przez oba gatunki
roztoczy.
Materiał
i metody
Badania przeprowadzono w 1999 i 2000 roku w DABUR APICULTURE
CENTRE [8] w Jugedi (Chitwan District) w Nepalu. Na obecność
roztoczy Varroa zbadano 658 rodzin, w 18 pasiekach; przebadano
ogółem 145 219 zasklepionych komórek czerwiu. Obecność obu
gatunków roztoczy badano w 15 rodzinach, kontrolując 8 520
komórek z zasklepionym czerwiem. We wszystkich badanych
rodzinach nie zwalczano roztoczy przynajmniej od 1999 roku.
Czerw badano na plastrach tradycyjnych, wybudowanych na
węzie pszczelej, jak i na węzie plastykowej (ramki plastykowe).
W 658 rodzinach badanych tylko na obecność Varroa, zbadano
wszystkie komórki z czerwiem trutowym i 100-400 komórek
z czerwiem pszczelim.
Wyniki
Czerw trutowy stwierdzono w 147 rodzinach, wśród których
tylko w 25 pniach stwierdzono roztocze Varroa. Na 3 759
zbadanych komórek z czerwiem trutowym roztocze V. destructor
znaleziono tylko w 38 (tab. 1). W czerwiu pszczelim roztocze
Varroa znaleziono tylko w 23 pniach. Na 141 460 zbadanych
komórek tylko 29 było zainfekowanych V. destructor (poziom
inwazji 0,01). Z 15 rodzin zbadanych na obecność obu gatunków
roztoczy znaleziono tylko 23 osobniki V. destructor w 3
rodzinach (0,27% wszystkich badanych komórek) (tab. 2).
Wszystkie osobniki Varroa znaleziono jedynie w plastrach
wybudowanych na węzie z wosku.
Roztocze T. clareae znaleziono we wszystkich 15 badanych
rodzinach. Porażenie czerwiu pszczelego w ramkach drewnianych
wynosiło od 1,9 do 42,0% i od 0,8 do 52,8% ramkach plastykowych
(tab. 2). Intensywność inwazji wynosiła od 2,4 do 126,0%
w ramkach drewnianych i od 1,4 do 160,3% w plastykowych.
Dyskusja i wnioski
Inwazję V. destructor w rodzinach z A. mellifera w Nepalu
stwierdzono tylko w kilku przypadkach. Zdecydowana większość
badanych rodzin (95,74%) była wolna od tych roztoczy, pomimo,
iż stwierdzono znaczne porażenie rodzin T. clareae (intensywność
inwazji od 1,4 do 160,3%). Jaka była przyczyna tak niskiej
inwazji V. destructor w rodzinach A. mellifera? Czy istnieją
różne podgatunki V. destructor w rodzinach A. mellifera
niż u A. cerana? Podczas badań stwierdzono wiele roztoczy
Varroa w rodzinach A. cerana. W kilku przypadkach w tej
samej pasiece pszczelarze utrzymywali rodziny obu gatunków
pszczół. Dlaczego Varroa nie przechodziła ze wschodniej
pszczoły do rodzin z A. mellifera, mimo, że obserwowano
znaczną aktywność pszczół A.cerana, które rabowały rodziny
A. mellifera? Możliwe jest występowanie pewnego rodzaju
konkurencji między T. clareae i V. destructor, która powoduje
zmniejszenie płodności u V. destructor? W 1987 Delfinado-Baker
i Aggarwal [1] donieśli o występowaniu takiej konkurencji
między Varroa i T. clareae w rodzinach w Nowej Gwinei. Rath
i in. [5] udowodnili, iż jednoczesna inwazja obu gatunków
roztoczy w rodzinach A. mellifera zmniejsza ich reprodukcję.
Jednocześnie dowodzą, iż Varroa wykazuje większą wrażliwość
na obecność T. clareae. Delfinado-Baker i Peng [2] stwierdzili
znacznie lepsze przystosowanie się do życia w rodzinach
z A. mellifera T. clareae niż Varroa. Czyżby ta hipoteza
napisana przed 5 laty była swoistą przepowiednią i obecnie
obserwujemy konsekwencje lepszej adaptacji roztoczy T. clareae?
Uzyskane wyniki intensywności inwazji T. clareae w czerwiu
pszczelim były podobne do uzyskanych przez Woykego [10].
Intensywność inwazji w ramkach plastykowych różniła się
bardziej (od 1,4 do 160,3%) niż w tradycyjnych (od 2,4 do
126,0%). W rodzinach zawierających ramki plastykowe i drewniane
(tab. 2, rodziny 23, 29 i 41) poziom inwazji we wszystkich
przypadkach był niższy w ramkach plastykowych (odpowiednio
1,4, 32,8 i 12,5%) niż w drewnianych (odpowiednio 2,4, 89,7
i 19,4%). Sugeruje to, iż T. clareae preferuje komórki wybudowane
na węzie pszczelej niż plastykowej. Aby uzyskać potwierdzenie
tej hipotezy należałoby jednak wykonać bardziej dokładne
badania.
Literatura
[1] Delfinado-Baker M., Aggarwal
K. Infestation of Tropilaelaps clareae and Varroa jacobsoni
in Apis mellifera ligustica Colonies in Papua new Guinea.
Am. Bee J. 127 (1987) 443.
[2] Delfinado-Baker M., Peng C.Y.S Varroa jacobsoni and
Tropilaelaps clareae: Perspective of Life History and Why
Asian Bee-Mites Preffered European honey Bees. Am. Bee J.
135 (1995) 415-420.
[3] Joshi S.R Beekeeping with European honey bee, Apis mellifera
is still a controversial subject in Nepal. In: 7th IBRA
Conference on tropical Bees: Management and Diversity &
5th Asian Apiculture Association Conference. 19-25 march
2000, Chiang Mai, Thailand. pp.144.
[4] Lubinevski Y., Stern Y., Slabezki Y., Lensky Y., Ben-Yossef
H., Gerson U. Control of Varroa jacobsoni and Tropilaelaps
clareae Mites Using Mavrik in Apis mellifera Colonies Under
Subtropical and Tropical Climates. Am. Bee J. 128 (1988)
48-52.
[5] Rath W., Boecking O., Drescher W. The phenomena of simultaneous
infestation of Apis mellifera in Asia with the parasitic
mites Varroa jacobsoni Oud. and Tropilaelaps clareae Delfinado
& Baker. A. Bee J. 135 (1995) 125-127.
[6] Thapa R., Shresth R., Manandhar D.N., Pshivakoti G.
Beekeeping in Nepal. 7th IBRA Conference on tropical Bees:
Management and Diversity & 5th Asian Apiculture Association
Conference. 19-25 march 2000, Chiang Mai, Thailand. pp.
189.
[7] Wilde J., Woyke J., Neupane K.R, Wilde M. Comparison
of different methods to control Tropilaelaps clareae mite
in Nepal. 7th IBRA Conference on tropical Bees: Management
and Diversity & 5th Asian Apiculture Association Conference.
19-25 march 2000, Chiang Mai, Thailand. pp.109.
[8] Wilde J. Perspectives and strategies for apiculture
development with DABUR Company in India and Nepal. Indian
Bee Journal, 61 (1999) 14-18.
[9] Woyke J. Infestation of honeybee colonies by parasitic
mites Varroa jacobsoni and Tropilaelaps clareae in south
Vietnam, and results of chemical treatment. J. apic. Res.
26 (1987a) 64-67.
[10] Woyke J. Comparative population dynamics of Tropilaelaps
clarea and Varroa jacobsoni mites in honeybees. J. apic.
Res. 26 (1987b) 196-202.
Tabela 1. Inwazja Varroa destructor
w czerwiu pszczelim i trutowymw 18 pasiekach z rodzinami
A. mellifera (Nepal, Chitwan District, 2000)
Liczba rodzin |
Liczba
komórek |
Liczba
zainfekowanych rodzin |
Varroa
destructor |
liczba
zainfekowanych komórek |
Intensywność
inwazji |
Czerw
pszczeli |
658 |
141460 |
23 |
29 |
0,02 |
Czerw
trutowy |
147 |
3759 |
25 |
38 |
1,01 |
Tabela 2. Inwazja Tropilealaps
clareae i Varroa destructor w komórkach z czerwiem (w %)
w ramkach drewnianych i plastykowych
Nr.
pnia |
Liczba
komórek z czerwiem |
Tropilealaps
clareae |
Varroa
destructor |
%zainfekowanych
komórek czerwiu |
Intensywność
inwazji |
%zainfekowanych
komórek czerwiu |
Intensywność
inwazji |
Ramki
drewniane |
51 |
50 |
42 |
126 |
0 |
0 |
33 |
70 |
31,4 |
97,1 |
0 |
0 |
29 |
758 |
45,1 |
89,7 |
0 |
0 |
135 |
940 |
44,8 |
76,8 |
0,32 |
0,53 |
19 |
260 |
32 |
71,4 |
0 |
0 |
17 |
121 |
23,1 |
62,8 |
1,7 |
2,48 |
31 |
100 |
21 |
52 |
0 |
0 |
14 |
1458 |
25,8 |
39,6 |
0 |
0 |
38 |
1230 |
18,7 |
32,7 |
0,9 |
1,38 |
41 |
980 |
12,3 |
19,4 |
0 |
0 |
7 |
340 |
3,5 |
6,7 |
0 |
0 |
23 |
580 |
1,9 |
2,4 |
0 |
0 |
Ramki
plastikowe |
11 |
53 |
52,8 |
160,3 |
0 |
0 |
16 |
120 |
38,7 |
88,9 |
0 |
0 |
29 |
370 |
18,9 |
32,8 |
0 |
0 |
41 |
670 |
9,7 |
12,5 |
0 |
0 |
23 |
320 |
0,8 |
1,4 |
0 |
0 |
|